Фарғона вилояти тарихи ва маданияти давлат музейи

Маълумки, мамлакатимизда музейчилик тарихи бир-бир ярим асрга бориб тақалади. Шу вақтда Ўзбекистоннинг йирик шаҳарлари –Тошкент (1876 й) ва Самарқанд (1896 й) шаҳарлари қаторида Фарғонада ҳам биринчи­лар­дан бўлиб музей ташкил қилинган. Мазкур музейга 1894 йилда асос солинган. Музейни ташкил этилиши­га доктор А. Смирновнинг шахсий коллекцияси ва шу йили ўтказилган Қишлоқ хўжалик кўргазмаси учун йиғилган ашёлар туртки бўлган.                      

Бугунги кунда музей фондларида турли даврларга мансуб буюмларнинг бой коллекцияси йиғилган. Умумий ҳисобда музей экспонатларининг сони 90 мингдан ортиқ. Улар ўнта бўлимга тақсимланган бўлиб, 700 дан ортиқ экспонатлар ноёб экспо­нат­лар жумласига киради. Улар жумласига XVIII-XX асрга оид Риштон, Ғу­рум­са­рой кулолчилик мактаби, сопол буюмларининг нодир намуналари киради.

Сопол буюмлар коллекцияси

Хитой чинни буюмлари, Россиянинг Ф.Гарднер, М.Кузнецов ва кейинроқ “Дмит­риевский” фабрикаларида ишлаб чиқарилган ноёб идишлар,  Темурийлар даври­дан ҳозирги кунларгача бўлган даврларга мансуб металл (асосон бронза ва мис) буюмларни киритиш мумкин. Уларнинг аксарияти маҳаллий мисгарлик мактаби вакиллари (Қўқон, Марғилон, Тошкент) томонидан XIX–XX асрларда ишланган анъанавий услубдаги мис буюмлардир.

Металл ва ёғоч буюмлари коллекцияси

Музейдаги ёғоч буюмлар коллекциясида XIX аср ва XX аср бошларига оид ёғочсоз усталари томонидан ишланган кўплаб буюмлар бор. Масалан, қўқонлик усталарнинг турли нақшларда исломий шакллар билан безатилган бир қанча ажойиб буюмлари, коллекциянинг илк экспонатларидан бири – Шаҳрихон волости бошқарувчиси топширган ёғочдан ишланган “хаккалкавуш”лар, доктор А. Смирнов коллекциясидаги ёғоч буюмлар, дурадгорлик асбоблари, болалар ўйинчоқлари, бешиклар, миллий чолғу асбоблари ва кўплаб ҳунармандчилик дастгоҳлари ушбу коллекция асосини ташкил этади.

Мато буюм коллекциясининг негизини XIX асрга оид миллий – анъанавий кийимлар ташкил этади. Шунингдек, XIX асрга оид каштачилик, читгарлик, ипак маҳсулоти намуналари ёки кейинроқ фабрикада тикилган замонавий кийимлар “Ёдгорлик” тўқимачилик фабрикасида тўқилган ипак матолар, давлат арбоблари, таниқли санъат намоёндалари сингари ва бошқа тарихий шахсларга тегишли кийим ва буюмлар киради.

Музейнинг тасвирий санъат ва ҳайкалтарошлик коллекцияси музей дур­дона­си хисобланади. Булар орасида таниқли фарғоналик рассомларининг асарлари, шунингдек ҳозирги кунда ўз асарлари билан элга танилаётган рассомларнинг ижодий намуналари ўрин олган. Ҳозирги кунга келиб бу коллекцияда мингдан ортиқ тасвирий санъат, ҳайкалтарошлик ва гобелен асарлари сақланади.

Музейнинг биринчи биноси

Музей қурол-аслаҳа коллекцияси хилма-хиллиги билан эътиборга молик­дир.

Бу коллекция XIX асрнинг иккинчи ярми ва XX асрда ишлаб чиқарилган тиғли қуроллардан: килич, ҳанжар, чопқи, болта, тўқмоқ; ўқ­отар қуроллардан: пилтамилтиқ, револьвер, пистолет, ов милтиқлари, жанговор милтиқлар сингари жами 150 ортиқ қурол аслаҳаларни ўзида мужассамлайди.

Мустақиллик йилларида музейларнинг роли ва ва­зифаси кескин ўзгарди. Ҳукумат томонидан му­зей­ларни қўллаб-қувватлаш тўғрисида қатор қарор ва фармонлар қабул қилинди. Энди музейлар ўзбек халқининг бой ва ҳаққоний тарихини очиб беришга қаратилган фаолиятни йўлга қўйди. Респуб­ликада бирин­чи­лардан бўлиб Фарғона музейи 1996 йилда ўз экспозицияларини тўлиқ ўзгарти­ришга муваффақ бўлди. Ушбу экспозиция тарихий кетма-кетликда, чуқур илмий асосланган концепцияга таянган холда, қадимий даврлардан ХХ аср бошларига бўлган даврни ўз ичига олган. Унда қадимги сак қабилалари қозони ва билаг­узуги, Чуст маданиятига доир топилмалар, Оқтом ва Кўктош дафнаси, қадимги тақин­чоқлар, ўрта асрга оид кулолчилик ва шиша буюм намуналари, темир­чилик ва мис­гарлик, меҳнат ва жанг қуроллари каби юзлаб экспонатлар намойиш этилмоқда.

Музей ходимларининг мамлакатимиз ижтимоий ҳаётидаги хизматлари янада кўпроқ кўзга ташлана бошлади. Бевосита  уларнинг хизматлари эвазига, на­фа­қат мамлакатимиз, балки бутунжаҳон миқёсидаги тантаналарни нишонлашга  муваффақ бўлинмоқда. Буюк ватандошларимиз Аҳмад Фарғонийнинг 1200 йил­­лик ва  Бурҳониддин Марғилонийнинг 900 йиллик  юбилейлари  ана  шулар  жум­ла­си­дандир. Бевосита музей ходимларининг оммавий ва илмий чиқишлари эва­зига юқори­даги юбилейларни нишонлашга эришилди.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 11-декабрдаги 975-сонли қарорига асосан Фарғона музейи “Фарғона вилояти тарихи ва маданияти давлат музейи” номига ўзгартирилди. Бугунги кунда Фарғона вилояти тарихи ва маданияти давлат музейи барча турдаги замонавий  техника  воситалари  билан  таъминланган бўлиб, улар  илмий-тадқиқот  ишларига  катта самара  бермоқда.